Monday, December 31, 2018

علی‌آللاهی‌های تورک و یا مذهب علوی تورکی در جمهوری آزربایجان

علی‌آللاهی‌های تورک و یا مذهب علوی تورکی در جمهوری آزربایجان

مئهران باهارلی

در زیر مطلبی کوتاه در باره‌ی علی‌آللاهی‌های تورک و یا مذهب علوی‌گری تورکی (قیزیلباشی-بکتاشی) برگرفته از کتاب «آزه‌ربایجان، جوغرافی- طبیعی، ائتنوقرافیک و اقتصادی ملاحظات» را آورده‌ام. مولف کتاب محمدحسن ولیلی باهارلی اطلاعات کوتاهی در باره‌ی اصول اعتقادات علی‌آللاهی‌گری تورک و پراکندگی جغرافیایی سابق آنها در جمهوری آزربایجان داده و سپس می‌گوید که در سال تالیف کتاب یعنی ١٩٢١، این مذهب در جمهوری آزربایجان هیچ پیرویی نداشته است.

١-محمدحسن ولیلی باهارلی به درستی علی آللاهی‌گری تورکی را یک دین علیحده می‌نامد. همچنین به درستی آنرا کاملا جدا از دین اسلام می‌شمارد. واقعیت آن است آنچه که در افکار عمومی و زبان روزمره به نام اسلام شناخته می‌شود، همان است که متخصصین از آن با نام «اسلام اورتودوکس» مرکب از سنی‌گری و شیعی‌گری یاد می‌کنند. از طرف دیگر، جریاناتی مانند علی‌آللاهی‌گری مصداق «اسلام هترودوکس» که در بستر اسلامی، اما از تلفیق و التقاط ادیان و مذاهب و سیستمهای عقیدتی متفاوتی بوجود آمده‌اند بشمار می‌روند. با توجه به این تعریف و تقسیم‌بندی، علی‌آللاهی‌گری تورکی و دیگر جریانات اسلام هترودوکس، خارج از اسلام قرار دارند.

٢-آشنائی با مذهب علوی‌گری تورکی از چند جهت ضروری و مفید است. از جمله:


Sunday, December 30, 2018

جمشید خان سوباتای‌لی افشار اورمویی: حکما و دانشمندان اوروپایی که از طرف کلیسا و روحانیون مسیحی تکفیر شده‌اند

 

حکما و دانشمندان اوروپایی که از طرف کلیسا و روحانیون مسیحی تکفیر شده‌اند

جمشید خان سوباتای‌لی افشار اورمویی-١٩١٣

 

بازنشر و ویرایش: مئهران باهارلی

 

Urmulu Cemşid Han Subataylı: Kilise ve Hıristiyan din adamları tarafından aforoz edilen Avrupalı ​​bilgeler ve bilim adamları 

Urmulu Cemşid Han Subataylı: European sages and scientists who were excommunicated by the church and Christian clergy 

 

MÉHRAN BAHARLI

mehranbahari1@yahoo.com 

https://independent.academia.edu/MBaharli

https://sozumuz1.blogspot.com/

https://www.facebook.com/profile.php?id=100016259447627 

خلاصه:

این نوشته قسمتی از کتاب «طوق لعنت» (تسمه‌ی نفرین شده‌گی)، تالیف رهبر ملی تورک جمشید خان سوباتای‌لی افشار اورمویی – مجدالسلطنه است که در سال ١٩١٣ در تفلیس منتشر شده است. در این قسمت جمشید خان، زنده‌گی‌نامه‌ی کوتاه چند متفکر، دانشمند، فیلسوف و نویسنده‌ی اوروپایی (مونتسکیو، وولتر، تولستوی، لوک، دوله، زولا، کوپرنیک، گالیله) که توسط روحانیان و کلیسای مسیحی تکفیر و حتی بعضی اعدام شده‌اند را داده است. این نام‌آوران که جمشید خان آن‌ها را معرفی نموده، کسانی هستند که تمام عمر خود را وقف انتقاد از حاکمان و رهبران دینی و خود دین، تبلیغ و دفاع از علم و حقیقت، آزادی اندیشه، آزادی عقیده، مساوات، حقوق بنیادین بشری، نوع‌دوستی، توسعه و ترقی جوامع بشری کرده بودند.

کلمات کلیدی: مجدالسلطنه، سکولاریسم، کلیسای مسیحی، روحانیون

اؤزه‌ت:

بو یازی تورک اولوسال اؤنده‌ر اورمولو جمشید خان سوباتای‌لی افشار - مجدالسلطنه‌نین، ١٩١٣ ایلی‌نده تیفلیس‌ده یاییم‌لادیغی «طوقِ لعنت» (قارقینمیش‌لیق تاسماسی) پیتییی‌نده‌ن (کیتابی‌ندان) بیر بؤلوم‌دور. بو بؤلوم‌ده جمشید خان آوروپادا خیریستیان بوته‌م‌اه‌رله‌ری و کیلیسه ساری‌سی‌ندان (طرفی‌نده‌ن) تکفیر ائدیله‌ن، حتتا کیمی‌سی اؤلدوروله‌ن سه‌کیز دوشونور، بیلگین، بؤگوش‌چو (فیلوسوف) و یازارین (موْنتئسکییوْ، ووْلتئر، توْلستوْی، لوْک، دوْلئ، زوْلا، کوْپئرنیک، قالیلئ) قیسا اؤزگئچمیشی‌نی وئرمه‌ک‌ده‌دیر. جمشید خان‌ین تانیتدیغی بو آدلیم‌لار و تانیمال‌لار (نام‌آوران و معاریف) بوتون یاشام‌لاری‌نی حاکیم‌له‌رله بوته‌م (دین) و بوته‌م اؤنده‌رله‌ری‌نی (دینی رهبرله‌ری) اه‌له‌شدیرمه؛ بیلیم و گئرچه‌ک‌له‌ری یایما؛ دوشونجه اؤزگورلو، اینانج اؤزگورلویو، ائشیت‌لیک (مساوات) و ته‌مه‌ل چین‌لاری (حاق‌لاری) ساوونما؛ هون‌سئوه‌رلیک (انسان‌دوستی)، توپلومون ایله‌رله‌مه و گه‌لیشمه‌سی‌نه چالیشماغا آدامیش یالینیق‌لاردیر (اینسان‌لاردیر).

آچار سؤزله‌ر: مجدالسلطنه، سئکولاریسم، خیریستییان کیلیسه‌سی، روحانی‌له‌ر


Özet

Bu yazı Türk ulusal önder Urmulu Cemşid Han Subataylı Afşar – Mecd üsSeltene’nin yazıp 1913 yılında Tiflis’te yayımladığı Tavk-ı Lânet (kargınmışlık tasması) pitiyinden (kitabından) bir bölümdür. Bu bölümde Cemşid Han Avrupa’da Hırıstiyan bütemerleri (din hâdimleri) ve kilise sarısından (tarafından) tekfîr (kâfir ilan) edilen, hatta kimisi öldürülen sekiz düşünür, bilgin, bögüşçü (filozof) ve yazarın (Montesquieu, Voltaire, Tolstoï, Locke, Dolet, Zola, Copernic, Galilée) kısa özgeçmişini vermektedir. Cemşid Han’ın tanıttığı bu adlımlar ve ünlüler bütün yaşamlarını egemenler ve bütem (dîn) ile bütem önderlerini eleştirme, bilim ve gerçekleri yayma, düşünce özgürlüğü, inanç özgürlüğü, eşitlik ve temel çınları (hakları) savunma, yalınıkseverlik (hümanizm), toplumun ilerleme ve gelişmesine çalışmaya adamış kimselerdir.

Açar sözcükler: Mecd üs-Seltene, Laiklik, Hırıstiyan kilisesi, Dinadamları

Abstract

This article is an excerpt from the book “Tavk-ı Lanet” (Leash of damnation) written by the Turkish national leader Urmulu Cemşid Han Subataylı Afşar - Mecd üsSeltene, and published in Tbilisi in 1913. In this section, Cemşid Han provides short biographies of eight European thinkers, scholars, philosophers, and writers (Montesquieu, Voltaire, Tolstoy, Locke, Dolet, Zola, Copernicus) who were excommunicated and declared unbelievers, with some of them even being executed by Christian clerics and the church. These famous individuals, introduced by Cemşid Han, devoted their entire lives to criticizing rulers, religious and societal leaders, as well as religion itself. They advocated for science, facts, freedom of thought and belief, human equality, basic rights, altruism, humanism, and the advancement and progress of society.

Keywords: Majd us-Saltana, Secularism, Christian Church, religious clerics



Saturday, December 29, 2018

نادرشاه افشار از زبان رهبر ملی تورک جمشیدخان افشار اورومی -١٩١٣

نادرشاه افشار از زبان رهبر ملی تورک جمشیدخان افشار اورومی -١٩١٣


شاهنشاهِ غیور و معظّمِ توران و ایران «نادرشاه افشار» پس از آنکه متجاوزین و اجانب را از مملکت دفع نمود و مملکت را از بیگانه‌گان آسوده کرد، نفوذ و اقتداری را که آخوندها در دوره‌یِ سلاطینِ صفویه پیدا نموده بودند تار مار نموده، و آن‌ها را به کلّی از دخالت در امورِ سیاسی و دنیوی منع کرده، اوقاف را از دست آن‌ها گرفته، جزوِ املاکِ دولتی نمود. اختلافی که به اسم سنّی و شیعه بین الاسلام انداخته بودند را بالمرّه رفع نموده، اهالی را از اسارت و عبودیتِ آن‌ها مستخلص فرمود.

 

نزاع سنی – شیعی، سیاست تفرقه بیانداز و حکومت کن روسیه، سنی‌ستیزی دولت مشروطه‌ی ایران و کامنت تخریبی قاس. ترک.

http://sozumuz1.blogspot.com/2020/12/blog-post_11.html

تورکی زبان رسمی فوج همدان اوردوی اسلام در سال‌های جنگ جهانی اول

تورکی زبان رسمی فوج همدان اوردوی اسلام در سال‌های جنگ جهانی اول

مئهران باهارلی

در این نوشته گزارشی از به کار برده شدن زبان تورکی به عنوان زبان تدریس، آموزش و صدور دستورات نظامی در فوج همدان به سال‌های جنگ جهانی اول را آورده‌ام. این گزارش قسمتی از یک پاراگراف از کتاب حجیم و دو جلدی «بویوک حرب‌ده ایران جبهه‌سی. بویوک ارکانِ حربیه رئیس معاونی: میرلوا مَحْمَدْ کنعان؛ بویوک ارکانِ حربیه رئیس‌لییی، آنکارا مطبعه‌سی ١٩٢٨»[1] - صص ١٥-١٦ است. مولف کتاب مَحْمَدْ بیگ کنعان دال‌باشار[2]، که در عملیات آزادسازی غرب ایران به سال‌های جنگ جهانی اول در ترکیب قول‌اوردوی (سپاه) سیزده شخصا اشتراک داشت، بعدها جانشین فرماندهی کل ستاد نیروهای مسلح جمهوری تورکیه شد. کتاب مَحْمَدْ کنعان پاشا آکنده از اطلاعات و اسناد بکر در باره‌ی عملیات آزادسازی غرب ایران توسط اوردوی اسلام در سال‌های جنگ جهانی اول، هم‌چنین تحلیل‌های فوق‌العاده مهم در باره‌ی علل و تاریخ عدم ظهور شعور ملی تورک در میان تورکان ساکن در ایران و ... است.

متن اصلی تورکی

«بویوک حرب‌ده ایران جبهه‌سی. بویوک ارکانِ حربیه رئیس معاونی: میرلوا مَحْمَدْ کنعان؛ بویوک ارکانِ حربیه رئیس‌لییی، آنکارا مطبعه‌سی ١٩٢٨»  - صص ١٥-١٦

شوراسی دا شایانِ قیددیر: ١٩١٦ دا ١٣ونجو تورک قول‌اوردوسویلا همدان‌دا بولوندوغوم اثنادا، کرمانشاه‌دا حمایه‌میزده تشکیل ائدیله‌ن نظام السلطنه ریاستی‌نده‌کی ایران حکومتِ موقّته‌سی ایچین، متعدّد ایران فوج‌لاری (تابور) تشکیل ائدیلمیش‌دی. بو فوج‌لار ایچی‌نده تورک عنصروندان اولان‌لار اولدوقجا قابلیت گؤسته‌رییورلاردی. بونلار میانی‌ندا اه‌ن گؤزه چارپان، همدان فوجو ایدی. خالص تورک عنصروندان مرکب اولان بو فوج‌دا، قوماندالار، امرله‌ر تورک‌جه وئریلییوردو. ایران ضابط‌له‌ری، تعلیم و تربیه و تدریساتی تورک‌جه یاپییورلاردی. بو حال تورک قوّتی‌یله ایران‌ین بیر قسم قولونون ریاست موقّته‌سی‌نه چیخمیش اولان و ایران‌ین تخلیصی ایچین هنوز تورک سلاح‌لاری‌نا محتاج بولونان نظام السلطنه‌نین بیله خوشونا گئتمه‌میش، فوجا تعلیم و تربیه‌یی و امر و قوماندایی عجم‌جه ایله یاپمالاری اخطار اولونموشدو.

ترجمه‌ی فارسی

این‌جای مطلب هم شایسته‌ی ثبت است: در سال ١٩١٦ هنگامی که با قول‌اوردوی (سپاه) سیزدهم تورک در همدان بودم، برای حکومت موقت ایران - تشکیل شده تحت حمایت ما و به ریاست نظام السلطنه - تابورهای (فوج‌های) متعدد ایرانی سازمان‌دهی شده بود. در این تابورها (فوج‌ها)، نفرات تورک از خود قابلیت و استعداد بسیار خوبی نشان می‌دادند. در میان این‌ها فوجی که از همه بیش‌تر دقت را جلب می‌کرد، فوج همدان بود. در این فوج که خالصا از افراد تورک مرکب بود، دستورها و اوامر نظامی به زبان تورکی صادر می‌شد؛ و افسران ایرانی، آموزش و تربیت و درس‌ها را به زبان تورکی می‌دادند. حتی نظام السلطنه - که توسط نیروی تورک به ریاست موقتی نوعی دسته‌ی نظامی ارتقا یافته و برای آزادسازی ایران هنوز محتاج سلاح‌های تورک بود - از این وضعیت خوشش نیامده بود. در نتیجه [به امر او] اخطار داده شد که آموزش و تربیت فوج و صادر کردن اوامر و دستورات نظامی به زبان فارسی باشد.

چند نکته

Wednesday, December 26, 2018

سلطان محمدشاه غازی قاجار: از منسوبيت به اصل والای تورک و نسل اوغوزخان سربلند، و بابت اين سعادت شکرگزار خداوند هستم

سلطان محمدشاه غازی قاجار: 

از منسوبیت به اصل والای تورک و نسل اوغوزخان سربلند، و بابت این سعادت شکرگزار خداوند هستم

 

مئهران باهارلی


در زیر پاراگرافی برگرفته از سلسله مقالات روزنامه‌ی تورکی وارلیق چاپ ساری‌قامیش - ارزوروم در باره‌ی محمدشاه غازی قاجار را آورده‌ام[1]. در این پاراگراف گفته می‌شود محمدشاه غازی قاجار، در یک گردهمایی رسمی و عمومی گفته است که به اصلیت والای تورک خود و اینکه از نسل اوغوزخان است افتخار می‌کند و سپس به سپاس‌گزاری از خداوند بابت دادن این سعادت به وی پرداخته است.

روزنامه‌ی وارلیق چاپ ساری‌قامیش - ارزوروم حوادث تورک‌ایلی و ایران را به دقت رصد می‌کرد و گزارش‌ها و اخبار و آنالیزهای بکر، دقیق و روشن‌گرانه در باره‌ی علل نبود خودآگاهی ملی تورک و عدم ظهور شعور ملی تورک در میان تورک‌های ساکن در ایران در طول قرون گذشته، رستاخیز ملی تورک بسیار دیرهنگام آن‌ها، جریانات دینی در قفقاز -ایران و تاثیر آن‌ها بر روند تشکل شعور ملی تورک تورکان ساکن در ایران در دهه‌های پایانی قرن نوزده و دهه‌های نخستین قرن بیستم، سیاست‌های ضد تورک رژیم جدید رضاشاه، و ... درج می‌نمود[2]. (بخشی از این نوشته‌های فوق العاده ارزشمند به قلم دوکتور فخرالدین شوکت به تدریج در سؤزوموز بازنشر خواهند شد).

متن اصلی تورکی:

یوزله‌رجه سنه سلطنت و حکومت سوردویو ایران‌ا سیاسی بیر شکل و صورت وئرمه‌ک‌له قالماییپ، شاه‌لیغین مبنایِ موجودیتی‌نه شیعه مذهبی گیبی بیر عاملِ التصاق و شخصیت قاتان، و بو اوغوردا تؤکدویو قان‌لار و قازاندیغی موفّقیت‌له‌رله مشروع بیر شرف احراز ائده‌ره‌ک، زمره‌ی حاکمه موقعی‌نه گئچه‌ن تورک‌له‌ر، بالعموم مقام و مناصبِ دولتی اه‌له گئچیرمیش، و فارس‌لاری خراج‌گذار رعایا منزله‌سی‌نده توتموش‌لاردیر.

حتی قاچار حکمدارلاری‌ندان محمدشاه، رسمی و عمومی بیر محضرده که‌ندی‌سی‌نین اولو تورک عرقی‌نا و اوغوزخان نسلی‌نه منسوبیت‌له مفتخر اولدوغونو اعلان، و بو سعادته نائلیت‌ده‌ن دولایی، خداوندِ کریمه ادایِ حمد و شکران ائده‌ره‌ک، نخوتِ ملیه‌سی‌نی گؤسته‌رمیش ایدی. بو احوالین مقتضاسی اولماق اوزه‌ره، امرِ حکومته و اداره‌یِ عسکریه‌یه متعلق تورک کلیمه‌له‌ری، رسمی بیر صفت و عنوان ایله فارس دیلی‌نه گیرمیش‌دیر .....


ترجمه‌ی فارسی متن تورکی:

تورک‌ها، به دادن شکل و صورت سیاسی به ایران که قرن‌ها بر آن سلطنت و حکومت کرده‌اند کفایت ننموده‌اند. آن‌ها با افزودن یک عامل هم‌بسته‌گی و تشخّص مانند مذهب شیعه به بنیان موجودیت پادشاهی خود، و با ریختن خون‌ها و موفقیت‌هایی که در این راه کسب نمودند، مرتبتی مشروع کسب کرده‌اند. بدین ترتیب آن‌ها به صورت صنف حاکمان ایران در آمده؛ کلّیه‌ی مقامات و مناصب دولتی را تحت کونترول خود و فارس‌ها را به صورت تبعه‌ی خراج‌گزار خویش در آورده‌اند.

حتی محمّدشاه از حکم‌داران قاجار، در یک جمع رسمی و عمومی با بیان افتخار به منسوبیت به نسل اوغوزخان و اصل والای تورک، و با ادای شکر و سپاس‌گزاری به خداوند کریم بابت نائل شدن‌اش به این سعادت، غرور ملی خود را نشان داده بود. در نتیجه‌ی ضروری این وضعیت، کلمات تورکی متعلّق به عرصه‌ی حاکمیت دولتی و امور نظامی با صفت و عنوانی رسمی به زبان فارسی داخل شده‌اند....